Monday, October 4, 2010

Zoheisa kum 12 sulnung

Tulai Zomi media le newsgroup tuamtuam ah 1998-9 kum pan a kipan Zomi le Zogam a ding a nasem ding a hong kipan khia ahi Zoheisa Unit tawh kisai bang teng sem hiam? Cih dotna tampi om ahihmanin, mipi tungah report piak ding zong kum 10 val bang hong phata a, hun gawpta ahihmanin, kei theih le ciamte lai zahzah kong gelhkhia ahihi.

Zoheisa cih ciang in apawl min tawh kiding tuam hilo ahihman in Zomi Re-unification Organisation/Zomi Revolutionary Army, Zomi National Congress, Zomi Human Rights Foundation, Zomi Students and Youth Organization, Zomi Women Union, Zomi Refugee Committe, , Zomi Infomation Centre, Leitungbup Zomi Innkuan a kipan World Zomi Congress thute tawh hong kimekmat khawm ding ahihi.

Tua banah Zomi sunga United Front le Alliance tuamtuam ahi Indigenous People Revolutionary Alliance, United People Front, Political Affairs Committee of Chinland, Chin National Council cihte tawh zong hong kisai kha ding ahihi.

Mualtung kipawlna ahi Ethnic Nationalities Council le Burma political movement a National Coalition of Union of Burma, National Coalition Government of Union of Burma tan zong hong kihelkha ding ahi cih, thu vuicing gelh ma in kong zasak nuam ahihi.

Zoheisa Unit bang ci'n hong piangkhia hiam?

Z.U hong piangkhiatna ih gen ciang in, tua hunlai politics le Zomi dinnmun I gen masak kul ding ahihi.

ZU a kihel Zomi khenkhatte pen 1988 kawlgam buai zawh cianga University le Colledge tungte ahihi. 1988 kum in kawlgam bup mipi sosang in, tua in,Zogam zong hong lawh a politics taktak mipi sungah hong lut ahihi. 1988 masiah pen Zomi sung politics taktak omlo ahihi. 1948 akipan in Zomite in politics i sai dan pen leitung huihnung le khawhun zui a mipangbeel le akaingawi mun pan politics i bawl ahihi. 1948 Zogam le Kawlgam in independence i ngah ciang in, Zomi sungah KSVP, THVP, CNU le CNC cih bang hong piangkhia ahihi. Tua partyte in Socialism, Communism, Liberalism le Constitutional Monarchy cih bang, ideology khat peuh bulphuh a hong piangkhia hilo in, 1948-62 tan pen democracy hun ahihmanin, tua kiteelnate ah Zomi pih le asemte a ding hamphatna semzawh zah sem ding cih ngimna ciang tawh, a ding khia na hi uh ahihi. Burma pen democracy gam hilo in Socialist hiam, galkap kiukna tawh kipan pah bang hi leh, tua partyte hong om kholo ding ahihi. Cihnopna ah Kawlgam democracy tuiluang zui a tui kipek hi lel ka cihnopna ahihi.

1962 kum khit ciang in, Burma galkap hun ah honglut in 1988 tan Ne Win I Burma Army vaihawmna hun a hihi. Zomi party teng kiphiat in Zo minam sip dide le lau thawng sa in ki om ahihi.Zomi party kiphiatte zong gampua lam ah paikhia in, galkap kumpi do ding in hong kithawi uh ahihi. Ahizong in Zomi Nationalism tawh hilo in Communist langpan ding cih thumeilet in, Anti Communist pawlpi khat Burma min tawh hong bawl khia uh ahihi. Amaikai ding in kawl politiciante mah lam en uh ahihi. 8888 lai Tedim khua ah mipi mai a thugenna ah, Pu Son Cin Lian- Chin Affairs Council Chairman lui in agenna ah ( Thual Zen gal i cih ah ) Brigadier Aung Gyi makai ding in kingak hi, ci in mipi mai ah gen ahihi.

1988 kawlgam buaina hong om ciang in, Zogam pan sang naupang 200 val India pai in, Zogam suahtak nang hong vai hawm uh ahihi. Champhai Camp ah Kawl sangnaupangte tawh India kumpi in koih a, tua lai sung in amau sungah muhdaan le ngaihsunna kibanglo om ahih manin, khen thum kisuah in 1. khenkhat CNF 2. Khenkhat ZNC-ZORO ah lut uh ahihi. Kawl sang naupangte atuam in ding uh a, anung ciang in ABSL le ABSDF cih bang hong suak uh ahihi. CNF le ZNC-ZORO a lut teng pen anungciang hamsatna tuamtuam ciat tawh innlam zuan kik in, ZNC Burmagam ah hong kiphuan ciang in, tua ah makai atamzaw kihel uh ahihi.

Hi bang teng kawmkal hun sung in, 1988 kum a University le Colledge kikhak teng pen hong ki hong kik ahihi. 8888 hun lai a colledge tung nailo 1990 kum a Class X zoteng pen 1993 kum ciangin colledge kihong ahihmanin, colledge kitung ngeingai ahihi. 8888 buai a mipi khanlohna in khoihkha ciat ahihmanin, thalawpna khat tek kinei ciat ahihi. 1993-96 sung teng pen 1896 British khutnuai a i kiat zawh a kipan, asicip Zomi Nationalism hong tho khia kik hun sung ahihi. Adiak in Mandalay University ah Zomi Nationalism hong hat mahmah ahihi.Hih hun sung mah in Zomi bup sang naupang kipawlna le kikhaikhawmna ahi Chin Literature and Culture Committee pen lim tak kibawl kik in Zomi Nam Ni khong kitot kisel le buaina bang mah omlo a kibawl kik thei ahihi. Tua ban ah Ceremony khat peuh a om ciang Salai/ Tang, Common Language le nampuan zat peuh a buainate kiveng sak in, Zomi sunga minam puante pen amun amunah hawmkim diamdiam in, kizang ahihman in, mikim lungkim ahihi. Ni dang a Tedim a innteek ciang na khempeuh Tedim a tawh zeem, ki innteek sak, tua mah banga , township dang khat peuh a innteek khak ciang vua, na khempeuh hai bup lak sawm cih bangte ki bei sak ahihi.

Tua hun lai in, Zomi sungah Tedim kampaute'n kinak panlak penpen in deidan neilo, simmawh neilo a kisem ahihmanin, mikim lungkim a hong kihel uh ahihi. Kum 20 sung vilvel akibawl zo nawnlo Chin Magazine le Zingsol magazine kibawl zo ahihi. Tua banah Zomi Siamsin Tedim kampaute sungah “Save the Bird “ kici T-shirt khat kibawl ahihi. Tua T-Shirt nunglam ah “ We are the hope of the future” cih lai kigelh in alai nuai ah teipi tung a Chin State flag kikhai lim kituang sak ahihi.

 Tua vai pen Burma Army in zadah ahihmanin, tua tawh kisai explaination pia ding le silh nawnlo ding thu hong pia ahihi. Hih thu pen lauhuai ahihlam, galkap sung a sem officer khat in hong zaksak ciang in, Mandalay University ah meeting kisam pah ahihi. Tua meeting ah kawlgalkap te'n hong kham hang silh veve ding, explanation zong va bawl sese lo ding, cih ki thukim ahihi. Tua lai ka phawkkhak bang Pu En Za Cin ( ZBCM Rev. Khual naupa ) bang hong khauh pang mahmah ahihmanin, tha kingah mahmah ahihi. Zomite atawp tan pangsawm cih hong zak ciang un, humpi ihmu phawng kha se, a bat ding uh lau in, tua thu bang mah omnawnlo in, Zomite political defiance khat kigualzo ahihi.

 Tua hun lai mah in Yangon University pan palai hong hawh in Mandalay siamsinte tawh limtak holim khawmna kinei thei ahihi. Tualai a Y.U palai hong hawhte pen 1. Pu Cin Sian Mung ( Ciimnuai Magazine) 2. Pu Vung Lian Mang ( YU Siamsin makai) 3. Pu Khai Mung cihte ahihi. Tua hunlai in Pu Vung za Pau Y.U Siamsinte bawl Momno editor ahihi.

Hi kumte sung in Zomite maban sitcianna tampi kinei ahihi. Tuate lak a thupoimawhte taklang ni.

1.Zomite pen Britishte khit ciang, Kawlte khutnuai ah “To” kikhel in ki om toto ahihi. Amau thusiamna tawh “To suutna” lah hong bawl ngeilo ding uh ahih ciang in, sila mah a leitung bei dong om denden ding i hiam? Cih sittelna aki nei ahihi. Tua bang ding pen khangthakte ki utnawnlo ahihi, ci in kithukim tek ahihi.

2. Zomite pen mite politics pangbel lel na tawh “ Tosutna' kineizo ding hiam? Cih thu akisittel ciang in, hizolo e, ei le ei mah tha san a, to kisut nang in, minam politics le minam pawlpi i bawlkhiat kul ding hi, ci in , muh khiatna kinei ahihi. Ei le ei i kihuh masak bek ciang in, pasian in zong hong nungthuap nuam pan ding ahi, cih muhna kinei ahihi.

Hi bang a Zomi khangthak sung ah ngaihsun daan le muhdaan khang masa tawh kibanglo in, kikhelna hong om sung in, tua hun lai laisin kumte ( academic years) pen tom thei lua in, hun hong bei ahihi.Organization taktak ki phuankhia manlo in, sang kiman in, ki khenthang ciat ahihi.

Mimal in gento leng Chin magazine le Zingsol magazine pen Yangon ah sem kul ahihmanin, Yangon ah ki om den in, Yangon University ah ka kituah ahihi.1996 in sang ka zawh ciang in, Tedim ah ciahto in, them vei sung ka om ahihi. 1997 Yangon kapai suk kik ciang in, Mandalay a lawm lui khenkhat leYangon a lawmlui khenkhat tawh ka kimu kik uh ahihi.Atamzaw pen dinnmun tuamtuam hang tawh gamdang pai khong le nasem lut khinta uh ahihi.Ahizong in 1997 kum a 49 veina Zomi Nam Ni pen Padoma Hall a kibawl ding, vai khempeuh zawhsa a om kimlai pawi kipan ma minute 15 in, Kawl thunei te'n phalna om kei, ci in din khawlsak uh ahihi. Hih thu pen Zomi khangnote lungkimlo in so litlit a om laitak ahihi.

Yangon ka tu'n suk ciangb tua thu teng Yangon University M.A sin ding a Mandalay pan kisuansuk Pu Kham Min Thang in hong gen ahihi. Tua lai in Momno thukizakna pen Pu Min Thang ( Tu'n Zomi Human Rights Foundation-ZHRF) le Pu Thomas On Sian Mung ( Tu'n Washington DC) te'n tanu asem lai tak uh ahihi. Zomi namni vai lungkimlo a aso keei laitak uh ahihi. Hih thu pen mi teng akup pihpih uh hang in, kua man panlak ding daan taktak nagenpih ngamlo khollo uh hih tuak hi. Atawpna ciang Mandalay University lai khong a, khuttum zial liang a gengen teng, hong phawk uh hi ding hiven, kei tawh ka kithuah toto kik kha uh ahihi.

 Pu Min Thang bang minam vai a hong heh keei ciang in, lamdang bang kasa phial ahihi. M.U lai khong a, nam le gam vai khong i gen cianga lunglut ngei khollo, minam vai kikumkumte bang, hong hai muh phial le kilawm khat ahih banah, pawi khong a om ciang lasa nuam le nungak hostel khong ah sapna lai khong hawm ding ciang a thalawp mahmah bek khat ki mu ngei khat ahihi. Hi bang a hong piangthak pen Suharto tung bang ah lungdam huai phial ahihi, Pu Thomas On Sian Mung pen Kawlgam khangno football team (Burma selected) a ding a kiteelkhia khat hi in, a singkuangsung pan maan(photo) khat kawlgalkap te'n mukha ahihmanin, football team pan atawpsak ban vuah , Yekyi Ai interrogation camp ah bawlsia dikdek a a thusit ngei khat uh ahihi. tua lai in , amah sang kum nihna hiam khat ahihi.

Alungso amaute nih tawh ka kithuahthuah lai tak un, Pu Min Thang in mi khat tawh hong introduce in amin pen Pu Dal Tawng ahihi. Amah pen Yangon Christian Church a semkhat ahihi.Amah zong practical a sem nuam mahmah khat na hi in, akigingsa hipah lian ahihi. Ama ut daan hong gen ciang in, kawlgalkapte kiphasak mahmah , mi khempeuh in amau kihta a angaihsun uh pen, lumlet kik ding hihang, mi sawmnih khong kithutuak in, thau mah tawi in, thukkik leng Zomi khempeuh mi meidawi hilo , cih lakkhia leng, cih a ut pawl ahihi. Hibang teng tawh thutawp tan asemnuam mi 4 kipha in, kizui zui ka hi uh hi. Hi bang tawh piang ken cin, ei teng 4 kiciamna nei ni, ci in kiciamna sisan tawh kabawl uh ahihi.



Koteng li kizuizui cih hong theih ciang in, Pu Thomas On Sian Mung upa Mandalay Siamsin President lah ahi Pu Thang Suan Mang ( Steven Suan Mang) in khat vei mimal a ka kimuh uh ciang, Zozum kiang a, niangtui sai khat ah hong paipih in, hong taih phot zawzen a, tua khit ciang, thudang tuamtuam hong gen pih khit ciang “ Hih ka sanggampa ( Thomas On Sian Mung) le Min Thang te pawl pen na sizungzung nawn kei le cin, Americante, Mangkanggamte khong in hong huh ding, peuh ci in mawk gen pihpih ding hilo hi, amau pen naupang lai ban ah bangmah thei nailo uh hi” cih piandaan khat a hong ci mawk ahihi. Ken lah amau 2 te ki sizung hisamlo in akikumkhawm kithuahtoto ka hihlam uh, ka gen banah, sawm daan taktak National Libration Plan taktak ka kikumpih kik leh amah zong hong lunglut san ahihi. Mandalay Siamsin President aseplai a, Main ah hong hoh pahpah in ka room vuah zan tha paipai Zomite maban ding ka kikumkum ngei uh ahihi. Tualai a i kikup teng daan a semkhia ding hihang, ka cih leh Pu Suan Mang tawh athak a khut kilenna hong om thei ahihi.

Hi bang teng tawh vai pai toto a om lai tak, Zozum kiim khong pai khak ciang Pu Heavy Piang ( Tu'n ZRO,ZNC-LA banah CNC- ENC makai) in “Eh hei, Zogam pawl hong paita ei” ci in mi lak khong ah ciamnuihna pian khat in, hong ci thei zel ahihi. Dal Tawng bang in “Hipa in milak ah hong selphopho in, up vetloh ding hi” ci in heh cihtak in heh ahihi. Tua bang kawmkal ah Pu Vung Lian Mang zong Magazine vai tawh kithuah kum nih thum sung bang adung avai a kizuih pih sa hi in, Zogam vai tawh kimekmat kik in, hong kihel thei in mi 6 bang kipha to ahihi.

No comments:

Follow Blog on Facebook

Wal-Mart.com USA, LLC